معرفی خالد نبی و شرح زندگی ایشان

یکی از پیغمبران عرب بعد از عیسی خالد نبی غیث بن سنان عبسی بود، که در گفتگوی محاوره‌ای ترکمنان، ایشان را «حالت نبی» می گویند.

به نقل از کتاب ناسخ التواریخ، خالد بن سنان شش هزار و یکصد و بیست و سه سال بعد از به دنیا آمدن آدم .........

در سال ۵۳۰ میلادی بر تخت نبوت نشته و مردم زمان خود را به شریعت «اسماعیل ذبیح اله» می‌رسد. او در سرزمین عدن که در یمن می‌باشد، می زیسته‌است. و از قبیله «بنی عبس بغیض» می‌باشد. از آنجایکه ایشان در زمره پیامبران تبلیغی بدون کتاب و آخرین مبلغ زین مسیح بوده و وظیفه اش ایجاب می‌کرد که بعنوان مبلغ دینی به همه جا سفر کند و مردم را به پذیرش دین مسیح دعوت کند. در آن زمان در ایران، خسرو انوشیروان پادشاهی می‌کرد و آیین زرتشت مذهب رسمی اکثر ایرانیان بود.

فاصله زمانی بین ظهور خالدنبی و ولادت خاتم الانبیاء چهل سال است. به عبارت دیگر خالد بن سنان چهل سال پیش از ولادت خاتم الانبیاء به ظهور می‌رسد. به طوریکه دختر خالد نبی در دوران پیری به خدمت رسول الله (ص) می‌رسد، و در حضور مبارک پیامبر ایمان می‌آورد. و پیامبر می‌فرمایند: «انبه بنی ضیعه اهله» و در حدیت آمده‌است که پیغمبر به او فرمود: «مرحبا به انبه اخی»^[محمد در مورد دفن و مزار خالد نبی فرموده‌اند: «ویقال ان قبره بناحیه جرجان علی قله جبل یقال له خدا...» قبر خالد نبی در ناحیه جرجان بر روی قله کوهی که به آن «قدرت» یا «خدا» (در زبان محلی) قرار دارد و...

در کتاب تفسیر روح البیان قسمت اول صفحه ۵۵۱ روایتی از قول کلبی نقش شده که طبق آن روایت، مابین پیامبری عیسی و محمد چهار نبی تبلیغی بوده که ۳ تن از آن انبیاء از بنی اسرائیل و یکی از آنان عرب بوده‌است که همان خالد بن سنان می‌باشد. و نقل از کتاب تفسیر روح المعانی قسمت ششم صحفه ۱۰۴ از نظر تاریخ پیامبری خالد بن سنان به تحقیق به ثبوت رسیده‌است و از نظر شهاب همچنین روایت کرده‌است. عین روایت نقل می‌شود (و صحح الشهاب انه من الانبیاء) ترجمه: شهاب ثابت کرده‌است که: خالد بن سنان از ردیف انبیاء می‌باشد. پیامبری وی از نظر شریعت ثابت شده‌است و همچنین کتاب تفسیر صاوی علی الجلالین قسمت اول سوره مائده صحفه^[۲۷۵ و نیز در حاشیه تفسیر الجلالین کلان در سوره مائده صحفه^]۹۷ چنیین می‌گوید مابین پیامبری عیسی و محمد چهار نبی بوده‌است، که سه تن از آنان از بنی اسرائیل و چهارمی خالد بن سنان بوده‌است، که از طایفه عرب عبسی می‌باشد. در مورد او محمد فرموده‌است: «نبی ضیعه قومه» و به نقل از تفسیر روح البیان قسمت سوم صفحه ۲۴۱ سوره یاسین خالد بن سنان عرب و از طایفه بنی عبسی و از جانب خداوند برای هدایت قومش فرستاده می‌شود. و مابین پیامبری عیسی و محمد بوده و قبر او در ناحیه جرجان (جرجان زمین) در قله کوهی می‌باشد. عین متن روح البیان چنین است: «علی قله جبل فی ناحیه جرجان».

مولف تایخ گزیده آورده‌است: خالد بن سنان العبسی معاصر انوشیروان عادل بوده و دعوت دین مسیح می‌کرد، و در زمین بنی غطغان، در آن وقت آنجا آتشی از زمین در آمده بود، هر کس از نزدیکی آن عبور می‌کرد می‌سوخت. بعضی از اعراب آن آتش را به خدایی می‌پرستیدند. خالد ستایش آن را منع کرد، و ایشان را به دین عیسی خواند. به او گفتند: تو آن آتش را دفع کن تا ما دین عیسی را قبول کنیم. خالد باده رفیق روی به آتش نهاد. آتش آهنگ ایشان کرد. خالد دره‌ای داشت، بر آن آتش می‌زد. رفیقان را گفت تا نعلین بر آن می‌زدند، بعد از ضرب بسیار آتش بگریخت و به چاهی فرو رفت. خالد از عقب آتش به چاه فرو رفت. بعد از زمانی بیرون آمد، جامه‌ها از عرق تر شده، اما نسوخته بود. و دیگر آن آتش کس ندید. خالد هر وقت که خواستی باران ببارد، سر به جیب فرو بردی و تا سر بر نیاوردی، باز نیستاد. به وقت وفات وصیت کرد که مرا بر فلان پشته دفن کنید، و بعد از سه روز که شتر دم بریده بر سرگور آید، مرا از گور برآرید تا شما را هر چه تا قیامت خواهد بود حکایت کنم. چون وفات کرد قومش خواستند وصیت او به جای آوردن، اقربای او مانع شدند و گفتند این ننگ بر خود نپسندیم که مرده ما را از گور بر آورند.

مرحوم حاج عبدالجلیل آخوند جعفربای از علمای ترکمن صحرا و گنبد کاووس در جزوه‌ای تحت عنوان «فضیلت نامه خالد نبی» که به زبان ترکمنی نوشته می گویند: «خالد نبی که مردم مسلمان ترکمن نسل اندر نسل به زیارت بقعه ایشان مبادرت کرده‌اند، به شهادت کتب تاریخی، تفاسیر و به خصوص نوشته‌های ابن شهاب وی یکی از پیامبران الهی بوده‌است. به اعتقاد مردم مسلمان ترکمن، خالدنبی در بلندترین نقطه کوهی در شرق به خاک سپرده شده و شعرا در اشعارشان از ایشان یاد کرده‌اند»

ملا مسکین قلیچ شاعر ترکمن (۱۲۲۶ – ۱۲۸۳ ه. ش) در یکی از اشعارش می‌گوید: «بلند نیره خالد بن تیاندور» یعنی بر فرازش خالد نبی آرامیده‌است. در پایان قابل ذکر است که ترکمنان ساکن ترکمن صحرا و گنبد کاووس عمده ترین زائران زیارتگاه خالد نبی بوده و کرامات و معجزات بسیاری را به خالد نبی نسبت می‌دهند، و در این باره داستان دارند. 

سابقه مطالعات و پژوهش‌های انجام شد. در خصوص مجموعه تاریخی – فرهنگی خالدنبی:

مجموعه تاریخی – فرهنگی خالد نبی بعلت کوهستانی بودن و دشواری مسیر دسترسی و دوری راه کمتر مورد بررسی و پژوهش قرار گرفته‌است. ظاهراٌ برای نخستین بار در کتاب «یک مسافرت زمستانی از کان استنپتول به تهران» اثر «جیمز فارسر James Farser» از آن گفتگو می‌شود. این کتاب در سال ۱۸۳۸ منتشرو چاپ شده‌است. 

فارسر در جریان شرح مراسم تدفین ترکمنستان به قبرستان قدیمی گوکلان Goklan که بر بالای رودخانه اترک قرار گرفته‌است، اشاره می‌کند. او در این کتاب، تصمیم مردم را به انتقال و دفن مردگان خود از سرزمین خویش به مکان خالد نبی که جایگاه تدفین اجداد ایشان است، توضیح می‌دهد. بنابراین قبرستان خالد نبی همان مکانی می‌باشد که بوسیله فارسر ذکر شده‌است.

دیوید استروناخ David stronach دومین پژوهشگر خارجی است که این اثر را مورد بررسی و مطالعه قرار می‌دهد. و گزارش از گورستان خالد نبی در مقاله‌ای بنام «سنگهای ایستاده در ناحیه اترک» در مجله انگلیسی ایران IRAN (شماره xix سال ۱۹۸۱ میلادی) به چاپ می رساند.

بعدها این مکان توسط پژوهشگران ایرانی نظیر آقایان منوچهر ستوده (کتاب از آستارا تا استرآباد، جلد ۵)، رجبعلی لباف خانیکی (مقاله سنگ افراشته مزارات با خزر، مجله اثر شماره ۱۸ و ۱۹ سال ۶۸) و شهریار عدل مورد مطاله قرار می‌گیرد. تا اینکه در سال ۸۰ گورستان خالد نبی و مجموعه‌های وابسطه به آن توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی و گردشگری استان گلستان در فهرست آثار ملی کشور ثبت رسانیده می‌شود این گزارش حاصل بررسی و تحقیق در گزارش‌های پژوهشگران یاد شده و مطالعه و پژوهش دقیق (کتابخانه‌ای ومیدانی) نگارنده از دیدگاه‌های باستان شناسی، تاریخی و مردم شناسی است.